Skip to content
Endometrioza je česta dijagnoza kod žena koje se susreću s problemom neplodnosti. To je svojevrstan poremećaj koji u stvari predstavlja prisustvo tkiva sluzokože materice (endometrijuma) van šupljine materice.
Ovakvo tkivo se ponaša isto kao i tkivo koje je lokalizovano u materici, tj. u svakom ciklusu raste, buja i krvari. Međutim, endometrijum koji je u šupljini materice može slobodno da raste i razvija se, ali na drugim mjestima vrši pritisak na okolne strukture, pa izaziva kako kratkoročne tako i dugoročne poremećaje. Jedan od njih jeste i neplodnost. Kako bolest napreduje ovo endometrično tkivo zahvata jajnike i jajovode i ostavlja ožiljke sprečavajući jajne ćelije da budu oplođene. Pored ožiljaka tu su i priraslice koje se mogu javiti ali i brojni hormonski problemi. Endometrioizu je teško držati pod kontrolom, ali je to neophodno kako ne bi ometala postupak vantjelesne oplodnje.
Uzrok nastanka endometrioze
Postoji više teorija o nastanku endometrioze, a jedna od njih je pretpostavka da se normalne ćelije abdomena mijenjaju u ćelije endometrijuma. Druga teorija pretpostavlja izlazak krvi i ćelija endometrijuma kroz jajovode tokom menstruacije i njihovo “ljepljenje” po trbušnoj šupljini. Javljaju se i imunološki poremećaji kod žena koje boluju od endometrioze, pa je postavljena i autoimuna teorija po kojoj bolest nastaje kao reakcija imunoloških ćelija protiv vlastitog organizma. Nažalost, u vrijeme polne zrelosti endometriozu možemo pronaći kod velikog broja žena kod kojih je već urasla, zapušila jajovode i uzrokovala neplodnost. Procjena je da čak 15% žena u reproduktivnom dobu ima endometriozu. Takođe, smatra se da je endometrioza nasljedna bolest pa treba obratiti pažnju i na to. Jedna od teorija koja se takođe pojavila je retrogradno kretanje menstrualne krvi kroz jajovode do organa male karlice. Ova teorija nije baš bez osnova, naročito ako je poznato da su žene sa tzv. “zavaljenom” matericom (kod ovih žena postoji otežano oticanje menstrualne krvi) izloženije oboljevanju od endometrioze.
Simptomi, dijagnostika i liječenje
Od simptoma endometrioze najkarakterističniji je jak menstualni bol koji može biti skoro nepodnošljiv. Takođe, javljaju se jači ili slabiji bolovi u donjem dijelu stomaka van perioda menstruacije, jaka menstrualna krvarenja i jaki bolovi u zadnjem vaginalnom svodu pri polnim odnosima i pražnjenju crijeva. Endometrioza postoji samo u doba polne zrelosti. Ona se nikada ne javlja prije puberteta i završava se u menopauzi. Uzrok je u oba slučaja nedostatak ovarijalnih hormona (estradiol). Za vrijeme trudnoće, takođe, ovi simptomi skoro uvijek nestaju.
Veća žarišta endometrioze i cista mogu da se vide ultrazvukom, a manje promjene otkrivaju se laparoskopijom.
Endometrioza se liječi hirurškim putem ili lijekovima. Liječenje počinje primjenom analgetika, a kod blažih tegoba često je efikasna i hormonska terapija. Ponekad se koristi kombinacija lijekova i operacije. Pošto endometriozu u mnogim slučajevima podstiče višak estrogena, koji obnavlja sluznicu, ljekari često prepisuju lijekove koji upravo smanjuju nivo estrogena. Kod određenih slučajeva endometrioze terapija je isključivo operativna. Nerijetko, kada se hirurškim putem ukloni ona ostavlja ožiljke i posljedice.
Endometrioza i neplodnost
Od ukupnog broja žena koje se liječe od neplodnosti, njih 30-40% ima endometriozu.
“Endometrioza, usled stvaranja priraslica u maloj karlici, dovodi do neprohodnosti jajovoda, te je to veoma čest razlog nemogućnosti ostvarivanja trudnoće. Kada se suočimo sa dijagnozom endometrioze, lečenje može ići u dva smera u zavisnosti od toga da li se planira trudnoća ili ne. Ako pacijentkinja planira trudnoću, lečenje je, najčešće, laparoskopski. Ukoliko su promene na oba jajovoda ozbiljne onda je naš savet da se radi priprema za postupak vantelesnog oplođenja. U toku laparoskopske intervencije se radi korekcija ili „plastika” jajovoda. Ovo se radi sa ciljem pružanja mogućnosti pacijentkinji, da prirodnim putem ostvari trudnoću. Takođe, u toku intervencije se može uraditi klemovanje ili se neprohodni, odnosno izmenjeni, jajovod može ukloniti u potpunosti.
Ukoliko su žarišta endometrioze na jajnicima, stvaraju se ciste. I za ove ciste rešenje je laparoskopija, ali se ne savetuje veliki broj operacija zato što se sa svakom smanjuje rezerva jajnika. Ciste se uvek stvaraju na račun zdravog tkiva jajnika, te se njihovo postojanje direktno dovodi u vezu sa smanjenom rezervom jajnika.
Vantelesno oplođenje je terapija izbora kod 40% pacijentkinja sa endometriozom. Ukoliko je bilo operacija bilo na jajnicima ili u maloj karlici, posle sprovedene terapije savetujemo da se što pre uđe u postupak vantelesnog oplođenja. Postojanje obostrano izmenjenih jajovoda (hidrosalpinksi), zahteva laparoskopsko klemovanje, i pre ulaska u postupak vantelesnog oplođenja, a radi povećanja uspešnosti samog postupka. Endometrioza je bolest koja stvara recidive. Zato je veoma važno da se stanje prati i što pre uđe u postupak vantelesnog oplođenja ukoliko ne postoji šansa za spontano ostvarivanje trudnoće. Trudnoća blagotvorno deluje na endometriozu i usporava je značajno.”
Mr dr Milica Janićijević, specijalista ginekologije i akušerstva Specijalna bolnica za ginekologiju „Jevremova” sa porodilištem
Rizične grupe za nastanak endometrioze
• žene koje imaju urođene anomalije materice
• žene koje imaju ciklus kraći od 27 dana
• žene koje imaju višak masnog tkiva
• žene koje konzumiraju alkohol
• žene koje koriste vaginalne tampone
• žene koje su prvi ciklus imale prije 12. godine života