Sterilitet se definiše kao nemogućnost ostvarivanja trudnoće u toku godinu dana nezaštićenog vaginalnog odnosa. Ukoliko je žena starija od 35 godina, taj period se smanjuje na pola godine.
Šta kada shvatimo da je prošla godina, a trudnoća se nije desila?
Kada je u pitanju ženski partner, prva stanica je izabrani ginekolog u domu zdravlja ili privatnoj klinici. Ako žena nije bila na pregledu u skorije vrijeme, redovan pregled bi trebao biti prvi korak.
Redovan ginekološki pregled se obično sastoji od manuelnog pregleda, PAPA testa i ultrazvuka (UZ). Manuelni ginekološki pregled se izvodi postavljanjem plastičnog ili metalnog spekuluma u vaginu. Spekulum omogućava da se grlić materice jasno vidi. Ginekolog ispipava unutrašnjost vagine pomoću jednog ili dva prsta, dok mu je druga ruka položena na donji dio stomaka. Tako je moguće ispipati i pregledati matericu, njenu veličinu i kako je smještena. Ovim pregledom se može osjetiti i ako su jajnici uvećani zbog ciste.
PAPA test je metoda pri kojoj se štapićem i četkicom skidaju ćelije sa površine grlića materice i iz cervikalnog kanala da bi se posmatrale pod mikroskopom. PAPA test nam takođe omogućava i rano otkrivanje raka grlića materice, što može biti presudno za njegovo potpuno izlječenje. PAPA test pruža I informacije o prisutnosti upala i polno prenosivih bolesti.
Ginekološki UZ služi da bi se pregledali organi male karlice. Tom prilikom se određuje veličina i položaj materice, debljina endometrijuma i eventualno prisustvo promjena. Takođe se vidi veličina i položaj jajnika i prisustvo folikula na njima. Ultrazvukom se registruje i eventualno prisustvo tečnosti ili drugog sadržaja u Douglasovom prostoru, koji predstavlja najnižu tačku abdomena.
Ako je osnovni ginekološki pregled uredan, za početak se savjetuje praćenje ovulacije, odnosno folikulometrja (prećenje rasza folikula u prirodnom ciklusu). Prije daljih, temeljnijih ispitivanja, ženama kod kojih je naizgled sve u redu i imaju ispod 30 godina, najčešće se savjetuju tempirani odnosi, u vrijeme očekivane ovulacije. Starije žene, ili one kod kojih nalazi tako nalažu, ginekolog već poslije osnovnog pregleda može uputiti kod specijaliste za sterilitet na dalje analize i liječenje. Neke od tih analiza su: hormonski status, HSG (analiza prohodnosti jajovoda), brisevi na određene bakterije i viruse, laparoskopija, histeroskopija. Histeroskopija može biti dijagnostička i operativna. Dijagnostičkom histeroskopijom se dobija uvid u stanje endometrijuma, ušća jajovoda i cervikalnog kanala. Operativna histeroskopija uklanja uzroke bolesti materice (polipi, priraslice, miomi, septumi.
Kada je u pitanju muški partner, osnovne analize su spermogram i spermokultura.
Spermogram pokazuje broj i kvalitet spermatozoida. Uzorak se uzima posle apstinencije (uzdržavanje od seksualnih odnosa) od 2 do 5 dana. Ovim pregledom se dobijaju podaci o ukupnom broju, procentu pokretnih i nepokretnih spermatozoida, kao i parametri kao što je zapremina, viskoznost, pH, boja ejakulata itd.
Spermokultura je ispitivanje koje pokazuje da li u uzorku postoje patološki mikroogranizmi (bakterije i gljivice) i znaci zapaljenja.U slučaju da su nalazi spermograma i spermokulture uredni, muški faktor u liječenju bračnog steriliteta se za početak ostavlja po strani. Ako postoji neki problem, pacijent se uglavnom upućuje specijalisti urologije na dalje liječenje.
Ono što je od izuzetne važnosti jeste da oba partnera posjete specijaliste i urade sve potrebne analize. Sterilitet može da bude uzrokovan od strane muškog ili ženskog partnera, ali je uvijek problem oba partnera, odnosno zajednički problem para.